Turkiyaning G‘arbiy Qoradengiz mintaqasidagi ikki kichik shaharcha Safranbolu va Daday Xalqaro Sokin shaharlar tarmog‘iga (Cittaslow) qo‘shildi. 23-mart kuni Belgiyaning Damme shahrida boʻlib oʻtgan Xalqaro Cittaslow muvofiqlashtirish qoʻmitasi yigʻilishida shaharlar Cittaslow tarmogʻiga kiritildi. Tumanlarning tarmoqda roʻyxatga olinishi bilan Turkiyaning Cittaslow shaharlari soni 25 taga yetti.
Safranbolu va Daday Cittaslow Turkiya tarmog’iga qo’shilishi uchun havo sifati, kanalizatsiya tizimlari, savodxonlik darajasi va shahar rejalashtirish dinamikasi kabi 72 ta turli sohalarda tekshiruvdan o’tgan va ushbu shaharlar tinch hayot tarzi, saqlanib qolgan tabiiy go’zalligi va ajoyib me’moriy tuzilishi bilan ajralib turadi.
Safranboluda ikki mingga yaqin asl turk uylari saqlanib qolgan va barqaror madaniy merosga qiziqqan har bir kishi tashrif buyurishi shart bo’lgan ushbu manzil endi ham YuNESKOning Jahon merosi ro’yxatiga ham Cittaslow tarmog’iga kiritilgan yagona hududdir. Daday o’zining qo‘l tegmagan tabiiy landshaftlari va an’anaviy turk mehmondo’stligi bilan mashhur bo’lib, o’zining tashrif buyuruvchilarga sokin dam olish muhitini taklif etadi.
Safranbolu: Ajoyib barqaror madaniy meros
Safranbolu G’arbiy Qoradengiz mintaqasidagi Karabuk viloyatining ekoturizm zonasida joylashgan yashirin marvarid bo’lib, o’ziga xos qiziqarli ko‘chalari va olis tarixni eslatuvchi qadimiy uylarga ega. Qadimda Paphlagonia nomi bilan mashhur bo’lgan shaharning hozirgi nomi Safranbolu ushbu hududda yetishtirib kelinayotgan nodir za’faron o’simligi nomi bilan atalgan. Gomerning “Iliada” dostonida tilga olingan Safranbolu xetlardan forslarga, rimliklardan usmonlilarga qadar koʻplab sivilizatsiyalarning vatani bo‘lgan.
Tumandagi Usmonli me’morchiligining ajoyib namunalarini alohida ta’kidlash joiz. Shahardagi ikki ming klassik Usmonli uylari Turk xalq me’morchiligining eng yorqin va barqaror namunalaridan biridir. 18, 19 va 20-asr boshlariga oid ushbu Safranbolu uylari yog’och, tosh o’rnatishning o’zaro uyg’un ta’sirini taqdim etadi. Ushbu xonadonlar quyosh va qo’shni uylarning ko’rinishini to’sib qo’ymaydigan joylashuvi bilan e’tiborni tortadi. Safranbolu uylaridan tashqari, hududning diqqatga sazovor joylari orasida Ipak yo’lida qurilgan ko’p sonli karvonsaroylardan biri bo’lgan Jinji karvonsaroyi va turk hammomi madaniyatining betakror yorqin namunasi bo’lgan Jinji Hammomi kabi eski shahar tuzilishini ifodalovchi boshqa joylarni ham ko‘rish mumkin. Hovlisida ajoyib quyosh soatiga ega Mahmud Ko‘prulu posho masjidi va va butunlay kesma toshdan qurilgan va usmonli tosh o’ymakorligining eng yaxshi namunasi sifatida qabul qilingan Izzat posho masjidi mavjud. Tumanda ko’rish kerak bo’lgan joylardan biri UNESCO nomoddiy madaniy meros ro’yxatiga kiritilgan Turk qahvasi muzeyi bo’lib, unda turk qahvasi va kofe tarixi namoyish etiladi.
Daday: Mahalliy va tarixiy joziba
Daday Kastamonu markazidan 29 kilometr uzoqlikda joylashgan bo‘lib, o‘z sayohatchilarini kundalik hayot ve tabiatning mayin ritmi uyg‘unlashgan vaqtlarda sayohat qilishga chorlaydi. Dadayning jozibasi uning go’zal tekis manzaralari, jo’shqin mahalliy ruhi va saqlanib qolgan me’moriy merosidadir.
Kaskilidan xetitlarga, rimliklardan saljuqiylarga qadar ko’plab sivilizatsiyalarning vatani bo‘lgan Daday, Sulton Mahmud II davrida Usmonli yerlariga qo’shildi. Mehmonlar Dadayning maftunkor ko‘chalarida sayr qilar ekan, ularni shaharning chuqur ildiz otgan tarixi va madaniy merosini aks ettiruvchi manzaralar simfoniyasi kutib oladi. Dadayning usmonlilar davridagi murakkab yog’och buyumlar bilan bezatilgan turli uylaridan tortib, mahalliy lazzatlarga boy bozorlarigacha bo’lgan har bir burchagi o’tmish davrlarga nazar tashlash imkoniyatini taqdim etadi.
Daday o’zining me’moriy mo’jizalaridan tashqari, ochiq havo ishqibozlari va tabiatni sevuvchilar uchun bamisoli jannatdir. Ballitog’ning sokin tabiiy go’zalliklari orasida sayr qilib, go’zal Yumurtaji va Toshchilar ko’lmaklari va Toshlibayir Stalaktit g’orlarini o’rganar ekan, Dadayga tashrif buyuruvchilar, albatta, tabiat quchog’ida taskin topadilar. Bundan tashqari, Daday usmonlilar davrida muhim otchilik markazi edi. Bugungi kunda Dadayga tashrif buyuruvchilar ot fermalarida qolishlari, chavandozlik saboqlarini olishlari va o’ziga xos tabiatida ot safariga chiqishlari mumkin.
Cittaslow harakati globallashuv shahar hayotini bir xillashtirib, uning o’ziga xosligini yo’q qilmoqda degan xavotirlarga javoban paydo bo’ldi. Cittaslow shaharlarida hayot tinch, osuda va mahalliy oshxona, me’morchilik, an’analar va tarix yaxshi saqlanib qolgan.
Cittaslow tarmog’i boy madaniy merosi bilan tanilgan Turkiyaning yetti hududi bo‘ylab yigirma bir viloyat va yigirma besh tumanini qamrab oladi. Cittaslow Turkiya tarmog’i 2009-yilda Izmirning Seferihisar tumani Cittaslow tarmog‘iga qo’shilganida tashkil etilgan va yangi shaharlar qo’shilishi bilan asta-sekin kengayib bormoqda.
Turkiyaning yigirma beshta Cittaslow shaharlari: Daday, Safranbolu, Finike, Ahlat, Akyaka, Arapgir, Eğirdir, Focha, Go‘kchaada, Gerze, Goynuk, Gudul, Halfeti, Iznik, Kemaliye, Ko‘yjeg‘iz, Mudurnu, Payshanba, Sharkoy, Shavshat, Seferihisar, Uzundere, Vize, Yalvach va Yenipazar.
