Turk nonushta madaniyatining asoslari
An’anaviy turk nonushtasi tulum va kashar, shuningdek, oq pishloq, tvorog va mihalich pishlog‘ini o’z ichiga olgan pishloqlar tanlovidan iborat. Yangi uzilgan bodring, pomidor, qalampir va bargli ko’katlardan tashqari, mamlakatning Marmara, Egey va Shimoliy Egey mintaqalarida yetishtirilgan yashil va qora zaytun, asal, qo‘lbola murabbo va qaymoq dasturxonga tortiladi. Yangi qizartirib pishirilgan non va simit, lola shaklidagi stakanlarda issiq turk choyi beriladi. Turk nonushtasining yana bir muhim elementi qattiq qaynatilgan tuxum yoki tuxum, pomidor va ziravolardan iborat mazali taom bo’lgan menemen taqdim etiladi. Dasturxonni to’ldirish va taomlarni hazm bo’lishiga yordam berish uchun bu boy taomdan keyin turk kofesi taklif qilinishi mumkin.
Mahalliy turk nonushtalari: Egey, Qora dengiz, Van va Gaziantep
Turkiyaning baxt sohili bo‘ylab tortiq qilinadigan odatiy Egey nonushtasi yangi sabzavotlar, ko’katlar va mazali zaytun bilan to’ldirilgan sog’lom va yengil ta’mlarni taqdim etadi. Yangi non ko’pincha mahalliy ishlab chiqarilgan zaytun moyiga botiriladi yoki Bergama tulum pishlog‘i bilan iste’mol qilinadi. Qo‘lbola murabbolarning turlari ko‘p bo‘lib, atirgul, o’rik, anjir, qulupnay, qora tut, behi, sitrus mevalari, anor, hatto baqlajon, o’tlar, yong’oq yoki mandarin qobig’i kabi mahalliy mahsulotlardan tayyorlanadi, shuningdek yangi tvorog va qovurilgan o’tlar yoki o’tli pishiriqlar ham Egey nonushta stollarining ajralmas qismidir.
Qoradengiz mintaqasida nonushta stollari tuzlangan krep, makkajo’xori noni, omlet va Laz pishiriqlari kabi mahalliy lazzatlar bilan to’ldirilgan bo’lib, kunni ajoyib boshlaydi. Biroq, Qora dengiz nonushtasi haqida gap ketganda, aqlga keladigan ilk retsept, shubhasiz, muhlama yoki mihlama sifatida ham tanilgan kuymakdir. Trabzon nonushtasiga o’xshash bu mazali desert mahalliy makkajo’xoridan olingan makkajo’xori unini sariyog’ va maxsus pishloq bilan aralashtirib qovurish orqali tayyorlanadi. Yangi Vakfıkebir noniga mahalliy sariyog‘, ustiga Anzer asal suriladi. Tabiiyki, turk nonushtalarining gavhari bo‘lgan turk choyi mintaqaning mashhur choy maydonlaridan olingan choylar bilan damlangan holda beriladi.
Gastronomiya sohasida UNESCOning Creative Cities Network (Ijodiy shaharlar tarmog’i) ga kiritilgan Gaziantep, Turkiyadagi ajoyib nonushta an’analari bilan diqqatni tortmoqda. An’anaviy turk nonushtasi, shuningdek, beyron sho‘rva, no‘xat o‘rami, kartlak kabobi, jigar, qovurilgan qaymoq, muhamara, tuxumli piyoz va katmer kabi mahalliy noz-ne’matlarni o‘z ichiga olgan Gaziantep nonushtasi yuqori energiyali kunning ajoyib boshlanishidir!
Sharqning gavhari Vanning turk nonushta madaniyatida o‘ziga xos o‘rni bor. Turkiyaning eng boy nonushtasi hisoblangan Van nonushtasi shaharning yerli mahsuloti o’tli pishloq va an’anaviy Van bulochkasidan tashqari, un va sariyog’ bilan pishirilgan tuxum murtug‘a va qadimiy holva retsepti bo’lgan kavutni tanishtiradi va o‘zgacha tamni hadiya etadi. Van nonushtasining xilma-xilligini butun mamlakat bo’ylab topish mumkin bo’lsa-da, bu ertalabki taomni uning maxsus tayyorlanadigan joyida tatib ko’rish chinakam unutilmas tajribadir.
